Μια ανθολόγηση από τα πεζά κείμενα του Τόλη Νικηφόρου (διηγήματα, μυθιστορήματα, παραμύθια) με εικόνες της Τζούλιας Φορτούνη



«Η ζωή μας αποτελείται όχι από μέρες,
μήνες και χρόνια,
αλλά από δευτερόλεπτα
που αιωρούνται και σκορπίζουν
στην άκρη του γκρεμού.
Δευτερόλεπτα αιφνιδιαστικά και γοητευτικά,
δευτερόλεπτα επικίνδυνα»

Δευτέρα 18 Νοεμβρίου 2013

Πώς νίκησα τον Φ-13

(Edvard Munch, Η κραυγή)

Δυο και μία τρεις, πέντε, τετράγωνη κολώνα ... και μία έξι ...εφτά, οχτώ και τέσσερις δώδεκα ... μια που μπαίνει δεκατρείς, αριστερά ... έξι, δεκεννιά, ας πούμε δέκα στο πατάρι, σύνολο εικοσιεννιά ζευγάρια προσωρινά σταθμευμένες ωοθήκες. Τι λέει η κυρία με την τελευταία κουταλιά παγωτό στο στόμα; Έρχεται το γκαρσόν, ελάτε πάρτε αυτό, να μην γίνει παρεξήγηση ... όχι, πρώτα ο κύριος μου έδωσε ... σας παρακαλώ .. τέλος πάντων, την άλλη φορά εμείς.

Κάπου εδώ παραμονεύει ο Φ-13, το μεγάλο αυτόματο με τις χίλιες μορφές και τις μύριες αποχρώσεις, ο πανταχού παρών αόρατος, ο σύντροφος που με συνοδεύει από κει που ξεκινάνε οι αναμνήσεις, η καταχώρηση στο αρχείο της μνήμης. Άλλοτε με διακριτική παρουσία, άλλοτε κραυγαλέος και επιθετικός,  μου υπενθυμίζει την ύπαρξή του έτσι και περάσει λίγος καιρός χωρίς να έρθει στο προσκήνιο. Πρέπει να παραδεχτώ ότι πολλές φορές αποδείχτηκε χρήσιμος, μ' έσωσε από ένα σωρό κακοτοπιές. Ξεπρόβαλε απρόσκλητος στο μεταίχμιο σκέψης και απόφασης ή απόφασης και ενέργειας και, με τεντωμένο το σουβλερό του δάχτυλο, μου έδειχνε τους κινδύνους.  Έτσι που κατέληξα να πω καλύτερα να πορεύομαι με τον Φ-13 παρά χωρίς αυτόν.

Η κρίσιμη κουβέντα. Πάνω σ' αυτό το υπόβαθρο, άρχισα να ζητάω τη γνώμη του για σημαντικά θέματα. Αφού λογάριαζα και ζύγιζα όλους τους άλλους παράγοντες, αναπηδούσε στο μυαλό μου η σκέψη, «και τι να λέει γι' αυτό ο Φ-13;». Εκείνος καιρό δεν έχανε, η εμφάνισή του ήταν ακαριαία. Ο Φ-13 υποστηρίζει πάντα τη σύνεση, είναι απόλυτος υπέρμαχος της προσοχής, ίδιο το πνεύμα του αστού όλων των εποχών στην αποθέωσή του.

Για λίγο καιρό δεν τα πηγαίναμε κι άσχημα. Ή, έτσι τουλάχιστον νόμιζα. Μέχρι που άρχισε καινούρια καμώματα ...να λέει την κατηγορηματική του γνώμη χωρίς να την έχω ζητήσει. Όχι μόνον αυτό, αλλά να προσπαθεί πιεστικά να την επιβάλλει. Κι όχι μόνον αυτό, αλλά να χώνεται και σ΄εντελώς ασήμαντα και επουσιώδη θέματα. Κι εκεί που δεν υπήρχε κανένας κίνδυνος. Στο κάθετι. Έφτασε στο σημείο να θέλω να περάσω τον δρόμο και να μου δείχνει τα αυτοκίνητα ... όσο μακριά κι αν ήταν. Ν' ανεβαίνω στο τέταρτο πάτωμα μιας πολυκατοικίας κι εκείνος να μου ψιθυρίζει πως μπορεί να πέσει κανείς από τόσο ύψος ή να γκρεμιστεί το ίδιο το κτίριο. Ξέρεις δα πώς τα χτίζουν, επαναλάμβανε μονότονα. Και τι δεν μηχανεύτηκε, ποιον κίνδυνο δεν ανακάλυψε. Σαν να παίζαμε μια παράδοξη τυφλόμυγα μ' ανοιχτά τα μάτια και να μ' άγγιζε εκείνος, όποτε και όπου διάλεγε.

Η κατάσταση πέρασε από το ενοχλητικό στο κουραστικό, έγινε φορτική ... σχεδόν νοσηρή. Πιάστηκα στο δόκανο, ο παλιός γνώριμος μου είχε γίνει δεύτερη φύση. Τότε κατάλαβα γιατί ποτέ δεν ένιωσα ευγνωμοσύνη για τις υπηρεσίες του. Και γιατί από πείσμα τον αγνοούσα πολλές φορές, ιδίως όταν ήμουν πιο νέος. Κάποτε πλήρωσα τις συνέπειες σκληρά, άλλοτε τη γλύτωσα, μα πιο συχνά διαπίστωνα ότι ο κίνδυνος που επισήμαινε ήταν ανύπαρκτος. Αυτό το τελευταίο με έκανε να διερωτηθώ αν μούπαιζε κάποιο άσχημο παιχνίδι κι αν η σπάνια βοήθειά του ήταν αρκετό αντάλλαγμα για τη μόνιμη, ανεπιθύμητα παρουσία του.

Όσες φορές προσπάθησα να απαλλαγώ, είναι η αλήθεια όχι με ολόψυχο αγώνα, απλώς σηκώνοντας τους ώμους, αποτραβιόταν προσωρινά στο βάθος, αλλά γύριζε, πάντα γύριζε, αργά ή γρήγορα. Ακόμη κι όταν ήμουν βέβαιος ότι τον είχα αποδιώξει, υποπτευόμουνα τον ίσκιο του πίσω από ένα δέντρο, μια γωνιά, ένα χαμόγελο ... Μορφή συγκεχυμένη ή αόριστη, άγρια ή επιφανειακά αγγελική. Θολή ή ξεκάθαρη, ατσάλινη κι εύπλαστη, τεράστια ή μικροσκοπική. Ένας καταχθόνιος θεατρίνος με υπερφυσικές ικανότητες που είχε πάρει τα ηνία. Είμαι σίγουρος ότι μπορεί να περάσει μέσα από την κλειδαρότρυπα αλλά και από κλειστή πόρτα με το κλειδί επάνω. Όπου διαβαίνω εγώ, ακολουθάει κι εκείνος, όπου βρίσκομαι, στην πόλη που γεννήθηκα και μεγάλωσα ή και στο πιο μακρινό ταξίδι, δεν λείπει τώρα ποτέ. Δεν μ' αφήνει ούτε τις στιγμές που αισθάνομαι βαριεστημένος, καθισμένος στο ήσυχο δωμάτιό μου.

Με αυτή τη διαδικασία έφτασα στο σημείο να μου κολλήσει ο σατράπης την πλάτη στον τοίχο. Παραχώρηση, οπισθοχώρηση σ' ένα ατέρμονα δαίδαλο, και σε τεθωρακισμένο με πέντε φρουρούς εκείνος θα έβρισκε τον τρόπο να εισχωρήσει και να κραυγάσει για κάποιον απίθανο κίνδυνο. Οι μεταστάσεις του είναι εντελώς απρόβλεπτες, η επινοητικότητά του σε τεχνάσματα αστείρευτη. Μονιμοποιήθηκαν κι οι πόνοι στο στήθος κι οι γιατροί ομόφωνα αποφάνθηκαν ότι έφταιγε ο Φ-13. Τον αποκάλεσαν αλλιώς βέβαια, μόνο εγώ ξέρω το πραγματικό του όνομα. Δεν υπήρχε λοιπόν διέξοδος ... λύγισα και του ζήτησα να φύγει, ζήτησα έλεος.

Έρχεται μια στιγμή που είσαι διατεθειμένος να τα δεχτείς όλα για να απαλλαγείς από τον Φ-13. Καταθέτεις τα πενιχρά σου όπλα, δίνεις γην και ύδωρ, δέχεσαι την υποταγή. Φτάνεις να επικαλεστείς - απ' όλους τους ανθρώπους εσύ - μιαν ανώτερη δύναμη που θάθελες να υπάρχει και να είναι αγαθή, που θα μπορούσε να σε λυτρώσει. Είναι το σημείο που μια σάρκα περίτρομη, αδύναμη, ψάχνει για σωτηρία έστω και στον γκρεμό.

Ο Φ-13 έδειξε μεγάλη κατανόηση, χαμογέλασε μάλλον γλυκά ... δεν μου διέφυγε όμως η αδιόρατη ειρωνεία του. Αυτό του πέταξε τη μάσκα μονομιάς. Προειδοποιώντας με για συμφορές, τονίζοντας υπερβολικά, παράλογα τους κινδύνους, τους έκανε πιο πιθανούς, όχι από αντικειμενικά αίτια αλλά γιατί τελικά ο ίδιος με έσπρωχνε στον χαμό, αυτός ο ίδιος ήταν ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Και το φως έλαμψε μέσα μου. Κατάλαβα ότι ο Φ-13 δεν έχει οίκτο, από τη φύση του είναι αδίστακτος, όσους ενδοιασμούς κι αν μεταδίδει στα υποχείριά του.

Έτσι για τα καλά στριμωγμένος, με ξεχαρβαλωμένα νεύρα, σκυλί που με σηκωμένη τρίχα γαυγίζει στο άκουσμα της φωνής του - απόρησα κι εγώ πού βρήκα το θάρρος - πήρα την απόφαση της αντεπίθεσης. Δεν χωρούσαν πια ημίμετρα, μ' ένα καίριο χτύπημα ο εφιάλτης έπρεπε να ηττηθεί κατά κράτος.

Πόσο ρόλο μπορεί να παίξει η θέληση του ατόμου να αποτινάξει το παρελθόν, τις εμπειρίες τριάντα τόσων χρόνων; Να σπάσει τον φαύλο κύκλο; Κι ιδιαίτερα όταν πια δεν έχει ακέραιες τις ζωτικές δυνάμεις που το οδηγούσαν στην απόλαυση μιας κοινής πολύτιμης στιγμής, της ευτυχίας να γείρει στο ντιβάνι και να ξεφυλλίσει μια εφημερίδα. Ο Φ-13 βαραίνει στους ώμους μου σαν βόμβα βραδυφλεγής που ρυθμίστηκε να εκραγεί χρόνια μετά από τότε που μπήκε ο αδυσώπητος μηχανισμός της σε ενέργεια. Βεβαρυμένο παρελθόν.

Μα πρέπει να αποτινάξω τον δυνάστη, ν' ανακαλύψω και πάλι τη γεύση του αλατιού, αν όχι για κανένα άλλο λόγο, τότε γιατί το θέλω. Γιατί έχω να φτιάξω πράγματα πολλά. Να κοιτάξω τα σχήματα και τα χρώματα και να τα μεταπλάσω. Να βρω τις φανερές και τις απόκρυφες διαστάσεις στις πράξεις των ανθρώπων,. Να μετρήσω τα γνωστά και τα άγνωστα, να καταγράψω την ύπαρξη. Ν' ανακαλύψω τη ζωή από την αρχή και να την ξαναζήσω. Και ξέρω ότι δεν φτάνει η επίκληση σε καμία δύναμη έξω από μένα, η βοήθεια μπορεί νάρθει μόνο μέσα από τον ίδιο τον ταλαιπωρημένο, τον φθαρμένο μου τον εαυτό. Κανέναν άλλο.

Ξεκίνησα λοιπόν πρωί, στο κέντρο της πόλης, ανέβηκα στο έβδομο πάτωμα μιας από τις πολυκατοικίες του 1955-60 με τα απαίσια βαρέλια πετρελαίου στα μπαλκόνια. Βγήκα στην ταράτσα και στάθηκα άκρη άκρη στο πεζούλι. Η κίνηση, ο κόσμος μόλις διακρίνονταν. Είδα όμως καθαρά τον Φ-13 να μου κάνει επιτακτικά το γνωστό του νόημα. Τον κοίταξα κατάματα. Ζαλιζόμουνα, το κενό με τραβούσε σαν ρουφήχτρα, μούρθε σκοτοδίνη. Φύγε, είναι επικίνδυνο, φώναξε. .. από κάτω, από πλάι, από μέσα μου; Ας πέσω, αποφάσισα.

Έμεινα εκεί μια ολόκληρη ώρα μέχρι που βαρέθηκα. Ύστερα κατέβηκα, χώθηκα στη μεγαλύτερη κυκλοφορία, κάνοντας ελιγμούς ανάμεσα στα αυτοκίνητα. Δεν ήταν λοιπόν άτρωτος, τον είχα αποκρυπτογραφήσει, κρατούσα πια στα χέρια μου το μυστικό του. Στο αεροπλάνο, όπου κάποτε ο Φ-13 γράπωνε και μου παρέλυε τα πόδια, καθόταν στο στομάχι και μούδιαζε το μυαλό μου, ήμουν εξαιρετικά ευδιάθετος. Ακόμα κι όταν το σκάφος τράνταζε και κλυδωνιζόταν, δεν έκανε την εμφάνισή του. Ακολούθησαν μια σειρά ενέργειες που προηγούμενως ούτε να σκεφτώ τολμπούσα. Η μέρα ήταν ένας θρίαμβος.

Από πικρή πείρα, αλλά και γιατί δεν μούχουν μείνει πια αυταπάτες, ξέρω πώς ο Φ-13 ποτέ δεν χάνεται για πάντα, ακολουθεί την τροχιά της ζωής και του θανάτου, ξαναγιννιέται, καιροφυλακτεί, παραμονεύει στα ντουλάπια, ελοχεύει στην ακροθαλασσιά, στο σκοτάδι αλλά και στο πιο εκτυφλωτικό και χορταστικό φως, μπορεί να παρουσιαστεί ξαφνικά απειλητικός.

Έχει βρει μια δική του κρυψώνα μέσα μας κι από κει περιμένει υπομονετικά την ευκαιρία να μας κατακυριεύσει. Να μας μεταβάλει σε τρεμάμενα πλάσματα που κουρνιασμένα τον επικαλούνται κάθε στιγμή και κάθε ώρα. Και μην τον ονομάσετε αίσθημα αυτοσυντήρησης ούτε δειλία. Ο ορισμός θα ήταν ατελής για τον σατανικό, τον θανάσιμο ετούτο λαθρεπιβάτη της ψυχής μας.

Ένας μόνο τρόπος υπάρχει να βρεθεί κανείς στο απυρόβλητο. Ν' αψηφήσει τις όποιου είδους απειλές. Να σηκώσει ψηλά το κεφάλι και να δεχτεί τις συνέπειες. Ν' αποδεχτεί έναν αγώνα χωρίς τέλος ενάντια στον φόβο.